Kultura

Politika jezika: Velika Srbija i Velika Britanija

Stefan Pajović, Novi Sad

Iredentizam nije svojstven samo Srbiji, već predstavlja težnju svake države da pripoji teritorije van svojih granica u kojima živi njen narod. Termin je nastao u Italiji kada je mlada italijanska država u 19. veku polagala pravo na teritorije Autro-ugarske na kojima je živeo manjinski italijanski živalj, poput Trsta, Istre i Dalmacije. Gotovo da nema države u svetu koja danas ne polaže istorijsko ili etničko pravo na teritorije drugih država: Kina svojata Tajvan, Španija bi sa zadovoljstvom prihvatila Gibraltar koji je danas teritorija Velike Britanije, dok bi omladinski pokret „64 županije“ rado video Vojvodinu i Transilvaniju u sastavu Republike Mađarske.

U datom kontekstu, nekadašnje težnje dela srpske javnosti osnivanju Velike Srbije niti su mitomanske, niti megalomanske. Čini se da su osude srpskog stremljenja neopravdano oštre, jer na teritoriji Evrope već postoji jedna lingvistički iredentistička tvorevina. Geografi će reći da je Velika Britanija pojam koji objedinjuje čitavo ostrvo koje zajedno sa Irskom čini Britanska ostrva. Termini „Velika Britanija“ i „Britanija“ su stoga sinonimi, tako da je nejasno zašto je potrebno naglasiti da je ostrvo „veliko“, osim ukoliko nije podeljeno, a ta podela može biti samo politička, nikako geografska. Iako su Vels, Škotska i Engleska svojevoljno ujedinjeni, ipak možemo govoriti o nadređenom stepenu upravljanja koji uključije više administrativnih jedinica, što je odnos koji bi vladao između Albanije i Kosova[1] u zamišljenoj Velikoj Albaniji. U srpskom jeziku, svaka država koja želi da proširi svoju teritoriju dobila bi jednoobrazni sinonim „velika“, dok u engleskom postoji lingvistički neobjašnjiva razlika između Great Britain i Greater Serbia.

Etimologija Velike Britanije nas uči da je ona imenovana tako kako bi se razlikovala od francuske Bretanje (na engleskom se izgovaraju istovetno), ali i kako bi označila veće ostrvo od dva ostrva pomenutih Britanskih ostrva. Ipak, ostaje pitanje zašto je baš ovakva rečenična konstrukcija  izabrana za zvanični naziv Ujedinjenog kraljevstva, kad bi „Ujedinjeno kraljevstvo Britanije i Severne Irske“ označavalo potpuno istu teritoriju. Nazivi država su nesporno političke odluke, koje samo konsultuju geografske nauke.

[1] Koristimo naziv kojim se služe albanski iredentisti. Pravi naziv tog područja jeste Kosovo i Metohija, odnosno skraćeno Kosmet.