Kultura

Crna pretnja sa ulica Komptona

Autor: Marko Tanasković

Straight outta Compton, Geri Grej

Tokom ovog dugog, teškog i pretoplog filmskog leta, među uobičajenim eskapističkim blokbasterima i konfekcijskim nastavcima filmova iz superherojskih, stripovskih franšiza, jedno od ostvarenja koje se svakako izdvojilo iz standardne, šablonske ponude jeste Straight outta Compton, filmska biografija čuvene hip-hop grupe NWA, koja je žarila i palila krajem 80-ih i početkom 90-ih godina prošlog veka kao jedna od najuticajnijih i najkontroverznijh pojava na američkoj muzičkoj sceni. Sastavljena od ortaka repera iz losanđeleskog crnačkog predgrađa Komptona, pod dirigentskom palicom višestruko talentovanog dj-a i producenta Dr.Dre-a, NWA je svoju reptuaciju „najopasnije grupe na svetu“ izgradila na prepoznatljivim, agresivnim bitovima i žestokim rimama u kojima se bez dlake na jeziku i sa mnogo sočnih psovki govorilo o sukobima bandi, prodaji droge, policijskoj brutalnosti i seksualnom promiskuitetu mladih u getu. Članovi grupe negovali su imidž bandita i odmetnika koji zaista „žive“ realnost koju su opisivali u svojim pesmama. Zajedno sa njujorškom grupom Public Enemy i losanđeleskim reperom Ice T-jem oni su bili predvodnici revolucionarnog novog talasa hip-hop izvođača u drugoj polovini 80-ih koji su odbacili do tada dominantan i jedino isplativ koncept pravljenja lake plesne muzike za žurke i seksualno zavođenje, koristeći umesto toga repovanje kao moćno oruđe za izražavanje bunta i revolta zbog katastrofalnih uslova života u crnačkim getoima.

Za razliku od Public Enemy-ja, koji su u svojim pesmama tragali za duboko usađenim korenima i uzrocima lošeg socio-ekonomskog i političkog položaja  „obojene“ populacije u Americi od ropstva naovamo, NWA (Niggers with attitude-ili u slobodnom prevodu „Crnje sa stavom“) su u stihovima na vrlo plastičan i eksplicitan način, bez imalo uvijanja i ulepšavanja, pripovedali o posledicama tog potlačenog položaja, koje su se ogledale u paklu kriminalizovanog života u crnačkom getu. Pored vrlo detaljnih, živopisnih i često crnohumornih opisa situacija iz svakodnevice mladih Afroamerikanaca, NWA su postali ozloglašeni i po anti-establišmentskim i anti-policijskim porukama koje su izražene u famoznoj pesmi Fuck the Police zbog koje su im često nastupi prekidani i zabranjivani. Kasnije je već pomenuti Ice T otišao i korak dalje u netrpeljivosti prema „organima reda i mira“ u svojoj pesmi Copkiller koja je pozivala na ubistvo korumpiranih, rasističkih policajaca koji su diskriminatorski i nasilno postupali sa manjinama. Obe ove eksplozivne pesme, kao i čitavi opusi ovih izvođača, naći će se u žiži kontroverzi kada su rasne i socijalne tenzije kulminirale i dovele do velikih nemira i uličnih sukoba u Los Anđelesu 1992., nakon što su oslobođeni od krivične odgovornosti beli policajci koji su uhvaćeni na video snimku kako krvnički prebijaju nenaoružanog tamnoputog taksistu Rodnija Kinga.

Snimci losanđeleskih nemira i samog prebijanja Rodnija Kinga nalaze se u filmu Straight outta Compton kao organski deo narativa koji dočarava društvenu atmosferu entropije u kojoj je grupa nastala i dostigla najveću slavu. Režiser Geri Grej, koji je u mladosti ispekao zanat na snimanju rep video spotova, dobro je upoznat sa hip-hop kulturom i geto ikonografijom pa tako u filmu nalazimo mnoge insajderske posvete i reference na kultne scene iz „crnačkih fimova“ poput Boyz n the hood  i Menace to Society, ali i glasine i urbane legende koje su pratile snimanje albuma i video spotova izvođača poput pokojnog Tupac-a i Snoop Dogg-a koji nisu direktno povezani sa pričom grupe NWA već sa kasnijim producenstkim radom jednog od njenih članova Dr Dre-a. Uopšte, postoji u drugom delu filma tendencija da se priča proširi na čitav hip-hop pokret i da se obuhvati i period prve polovine 90-ih, univerzalno prihvaćen kao zlatno doba hip-hopa, koji je obeležio nastanak gangsterskog repa za šta mnogi smatraju NWA odgovornom, što donekle zamagljuje narativni fokus i razvodnjava potentnost biografskog materijala. Grejov film najefektniji je kada postavlja i tretira svoje junake kao buntovnike protiv sistema koji establišmentu u lice govore neprijatne istine, jer sa njima može da se identifikuje svaki Afroamerikanac, ali i svaki drugi pripadnik obespravljene mase koja sačinjava 99% čovečanstva. Njihov neočekivani uspeh, uprkos svemu, a zahvaljujući talentu, upornosti i dozi „ulične mudrosti i šmeka“, predstavlja ohrabrenje za sve kreativne ljude koji se nalaze u koliziji sa stvarnošću u kojoj su prinuđeni da žive. Takođe, treba reći i da prikaz raspada grupe koji u boljem svetlu prikazuje neke preživele članove grupe (Ice Cube, Dr Dre), koji su gle čuda i producenti filma, a na štetu preminulog osnivača grupe i vođe Easy E-ja, predstavlja ozbiljnu mrlju na činjeničnoj verodostojnosti scenarija.

Ipak, mora se odati priznanje autorima čitavog projekta, jer je Straight outta Compton u celini jedno dinamično i uzbudljivo kinematografsko svedočanstvo o nastanku jedne vrlo značajne grupe i nostalgičan povratak u vreme kada hip-hop nije bio komercijalizovan i banalizovan do krajnjih granica neukusa. Činjenica da se rep muzika pretvorila u primitivnu i karikaturalnu suprotnost svega onoga što je bila u početku, za šta su odgovorni i neki od članova grupe koji su danas multimilioneri, nimalo ne oduzima na značaju i snazi starim pesmama NWA. Naprotiv, one su danas življe i žešće od bilo čega što savremena produkcija može da ponudi, a teme koje su pokretale aktuelnije su nego ikada pre, što se može videti i na primeru sve učestalijih policijskih egzekucija nenaoružanih Afroamerikanaca u SAD-u, kao što su bili slučajevi u Fergusonu i u Baltimoru koji su doveli do velikih protesta i nereda na kojima se sa razglasa itekako mogla čuti ona stara dobra Fuck the Police od NWA.