Matriks

Buzz Aldrin's Race Into Space

Autobus za Mesec

Darko Kovačević, Subotica

Ove godine navršava se pola veka ruske svemirske letelice Sojuz, koja je, uz nužna unapređenja, u upotrebi i dan-danas. Nema bolje prilike da se osvrnemo na američko-sovjetsku, titansku kosmičku trku, te da iskopamo praistorisjku igru „Baz Oldrinova trka za svemir“ koja je (kao i Sojuz) odolela zubu vremena, i nakon više od dve decenije važi za najbolji prikaz američko-sovjetskog kosmičkog okršaja.

Trka u svemir započinje 1957. godine, odabirom strana (kapitalističke ili komunističke), te pripremama za lansiranje prvog satelita. U slučaju SSSR, to je svima poznati Sputnjik (američka verzija se zvala Eksplorer). Pionirski sateliti bili su tek kutije sa prostim radio-odašiljačima, te su prvi (i najveći) problemi bili u dizajnu rakete-nosača koja će uspeti da se vaznese makar do niske Zemljine orbite. Igra nam ove probleme predstavlja procentima pouzdanosti hardvera i ogromnim količinama novca (ipak ograničenog budžeta) koji je potrebno uložiti u dalji razvoj i ispitivanje kosmičkih mašina i opreme.

Dalje se upoznajemo sa jednosedima Merkjurijem i Vostokom, kapsulama u kojima su lansirani prvi ljudi, a potom sa dugim nizom problema koje je bilo potrebno rešiti da bi čovek kročio na Mesec. Istorijski, to su, ukratko, letelice za dve osobe, Voshod i Džemini, te konačno, za tročlane posade, legendarni američki Apolo, koji je i odneo ljude na Mesec, i sovjetski Sojuz, koji, eto, nije prvi stigao na Mesec, ali i dan danas radi kao autobus za svemir.

Oldrinova trka za svemir nam stepenice za Mesec donekle pojednostavljuje, i pomalo uopštava, stavljajući nas u stolicu šefa američkog ili sovjetskog svemirskog programa. Igra je nastala 1993. godine, kada je velik deo tada već ruskog svemirskog programa bio pokriven velom tajne. Interesantno da su Amerikanci svemirski program planski poverili jednoj agenciji – Nasi, dok je Sovjetski Savez održavao unutrašnju (gotovo tržišnu) utakmicu, jer je u programu učestvovalo više agencija, ali je to u igri aproksimovano na jednu instituciju – praktično Sergeja Koroljova. Američki program raspolaže nešto većim budžetom (ali i skupljim hardverom), dok sovjetski program za svoj manji budžet može jednako uspešno da operiše jeftinijim hardverom.

Pored istorijskog toka (i odabira prvih kosmoplovaca), predstavljeni su nam i alternativni projekti sletanja na Mesec – četvoročlane letelice Jupiter (SAD)/Kvarter (SSSR) koje bi direktno sletele i podigle se sa Meseca, rane verzije (i vizije) višekratno upotrebljivih šatl vozila, ili zemaljski orbitalni randevu – gde se razmatralo da se potrebna oprema pošalje sa više paralelnih ili uzastopnih lansiranja u Zemljinu orbitu, gde bi se sastavila i krenula put našeg satelita. Razmatrani su, dakako, i očajnički potezi – da se kosmonauti nekako dopeljaju do Meseca, gde bi poboli zastavu (kapitalizma il komunizma), a onda da ostanu tamo i herojski umru za otadžbinu il` otečestvo. Igra nas na surov način uči i matematici: Ukoliko imamo komponentu koja je (za to vreme) solidnih 95% pouzdana, ako naša misija ima sedam ključnih faza (a bilo ih je mnogo, mnogo više), tada ukupna verovatnoća uspešnosti već pada ispod 70%.

„Trka za svemir“ suptilno nam priča i priče o radu KGB i CIA, političkim pritiscima, uvek čuda žednom javnom mnenju koje prati ili kritikuje uspehe ili neuspehe u kosmičkoj trci: nagrađuju se prvi sateliti, prve ljudske posade, orbiteri, misije izdržljivosti, leonovanje ili prvi boravak u otvorenom svemiru, prve misije spajanja različitih letelica u svemiru, prve fotografije Meseca i drugih planeta i nebeskih tela itd. Katastrofe i ljudske žrtve (kojih je bilo i na jednoj i na drugoj strani), nastale usled trke za prestižom, mogu dobrano da uspore projekat, te je konačan ishod i pobeda ipak na strani onog koji ima nešto više sreće.

„Baz Oldrinova trka za svemir“ je ideal-tip edukativne igre, ali istinski teške igre kroz koju se zaljubljenici u zvezde mogu upoznati sa raketama, kapsulama, kosmonautima i drugim modulima, sa istorijskim svemirskim misijama i njihovim alternativama, sa istorijskim okruženjem u kojem se odigravala trka u svemiru, sa kosmonautima, njihovim treninzima, te konačno rizikom i žrtvama koje su ti ljudi i žene bili spremni da preuzmu. Misije su praćene istorisjkim foto i video materijalima, i nema tog saspensa koji može da nadjača dugo čekanje od odbrojavanja na Bajkonuru ili Kanaveralu, kroz sve kritične faze, do konačnog sletanja kapsule i izvlačenja žive posade. Ako je kome do bolje grafike i zvuka, treba pomenuti da se današnja deca sa svemirskim programom mogu upoznati i kroz solidnu i simpatičnu igricu Kerbal Space Program, kojoj ne nedostaje fizike i nauke, ali joj nedostaju politička napetost i saspens koje može da režira samo istorija.

Verzije:

Baz Oldrinova trka za svemir - BARIS – izvorna originalna verzija - (samo za fanatike) - http://www.abandonia.com/en/games/183/Buzz+Aldrins+Race+into+Space.html

Osvežena i slobodna verzija igre (dosledna originalu) - https://sourceforge.net/projects/raceintospace/

Grafički umiven komercijalni rimejk - http://slitherine.com/products/product.asp?gid=462&PlatformID=1

Kerbalski svemirski program (Kerbal Space Program) - crtano-filmsko upoznavanje svemirskog programa - https://kerbalspaceprogram.com/en/

Poletanje! (Liftoff!) – igra na tabli – koja je prethodila elektronskoj igri - https://boardgamegeek.com/boardgame/2853/liftoff