Memento

Carski pečat u arhitekturi Beograda

Nikolaj Petrovič Krasnov (1864 –1939).

Uz Nikolaja Vasiljeva, Krasnov je emigrirao kao najugledniji ruski imperatorski arhitekta svoga vremena. Iako već pedesetosmogodišnjak, u zarubežju je ostvario impozantan graditeljski opus, prevashodno vezan za Jugoslaviju. Istakao se kao svestrani projektant, graditelj, nadzornik, enterijerista, scenograf, slikar, vajar i ilustrator. Građa o njegovom životu je rasuta i delimično sistematizovana u ruskim, srpskim i emigrantskim arhivima, pojedinim muzejima i privatnim kolekcijama. Sa padom Berlinskog zida (1989) poraslo je zanimanje za njegov rad, što je i rezultiralo mnoštvom monografskih studija i članaka.

Krasnov je rođen u seljačkoj porodici u Kolomenskom srezu Moskovske gubernije. Kao dečak formirao se pod duhovnim uticajem manastira Trojice-Sergijeve Lavre. Diplomirao je na Moskovskom učilištu slikarstva, vajarstva i graditeljstva 1885.godine. Već kao student uključio se u projektantske tokove carske Rusije. U gradu Kolomni odslužio je vojni rok, a zatim prešao u Jaltu, gde ga od 31.10.1887.gradska duma postavlja za glavnog arhitektu. Godine 1893, za zasluge u uređenju grada dobija orden Sv.Stanislava. Od 1889. deluje i kao privatni ovlašćeni arhitekt. Posetio je i prestižnu Svetsku izložbu u Parizu 1900.godine. Afirmisan i tražen, godine 1911. postaje zvanični arhitekt ruskog carskog dvora, a od 1913.i akademik arhitekture Petrogradske umetničke akademije. U krimskom periodu njegovog stvaralaštva izdvajaju se Bahčisarajski dvorac (1888-1889), zamkovi ,,Haraks“ i ,,Dilber“(1889), a pogotovo neorenesansni Livadijski dvorac u Jalti (1911).

Krajem građanskog rata Krasnov prinudno napušta domovinu. Posle evakuacije i boravka na Galipolju i Malti, 1922.god. na poziv Saveza ruskih inženjera prelazi u Beograd. Postaje funkcioner u Ministarstvu građevina Kraljevine SHS i produktivni državni arhitekta. Uprkos generacijskom jazu, među mladim saradnicima Arhitektonskog odeljenja je bio veoma omiljen. Odgovarajući na dnevne porudžbine, podigao je mnoštvo upravnih i stambeno-poslovnih zgrada, rezidencija i javnih spomenika.

Prilagođavao se afinitetima prosvećenih naručilaca koristeći elemente akademizma, srpskog, jugoslovenskog i romantičarskog stila. Bio je prvorazredni ekspert za apliciranje fasadne skulpture i heraldike. Na konkursima i u svakodnevnoj projektantskoj praksi plodno je sarađivao sa srpskim graditeljima konzervativne orijentacije.

U trećoj deceniji Krasnovljeva afirmacija je bila na vrhuncu, zahvaljujući reprezentativnim ostvarenjima na polju monumentalne javne i rezidencijalne arhitekture (Državni arhiv u Karnegijevoj ulici u Beogradu 1925, Ministarstvo finansija 1925-1928, Ministarstvo šuma i rudnika, poljoprivrede i voda 1926-1929, pozorište ,,Manjež“ 1927-1928, uređenje Dvora na Dedinju i mauzoleja dinastije Karađorđević na Oplencu 1924-1933, dogradnja Državnog saveta i glavne kontrole 1929), kao i u građenju interpoliranih stambeno-poslovnih zgrada (Braće Jugovića 2a 1929-1930, Terazije 14 1928-1930, Knez-Mihailova 9 1929 i Kneza Miloša 14 1930. u Beogradu).

Podizao je i značajne objekte izvan prestonice: Njegoševu kapelu na Lovćenu (1924), zamak Alekse Savića na Hisaru kod Prokuplja (sa D.Maslaćem, 1928), Banovinu na Cetinju (1930-1932), Opštinski dom (1928) i Carinarnicu (1930) u Smederevu, vilu Borivoja Đurića na Zlatiboru (1935), spomen-kosturnice na Zejtinliku (1933-1936, sa A.Vasićem) i ostrvu Vidu (1938-1939).

Restaurirao je porušenu crkvu Ružicu u sklopu beogradske tvrđave (1924), rukovodio složenim uređenjem enterijera Narodne skupštine (1930-1936), dok se među neizvedenim projektima izdvajaju monumentalna palata Pravde u Skoplju i Agrarna banka u Beogradu (sa D.M.Lekom 1931). U supstrukciji Zemunskog mosta Kralja Aleksandra Prvog podigao je pet romansko-vizantijskih pilona (1933-1934) i oblikovao portal sokolskog doma,,Matica“ u Beogradu (arh.M.Korunović, 1934).

Kao državni arhitekta (i lični prijatelj) uticajnih vladara, ostavio je dubok trag u graditeljstvu slovenskog poznog istorizma, zbog čega je njegovo delo prečesto tumačeno kao retrogradno. Ali, uprkos svemu, ono uspešno prkosi vremenu i promenljivim kriterijumima vrednovanja. Otud je i većina njegovih realizovanih zdanja (preko 50) konzervatorski zaštićena i istoriografski analizirana.

Iako se u dosadašnjoj valorizaciji Krasnovljevog dela smenjuju apologetski i kritički komentari, može se zaključiti da celovito tumačenje njegovog slojevitog opusa tek predstoji. Budući da je dugotrajna nepovezanost ruskih i srpskih naučnih ustanova koje istražuju rusku arhitektonsku emigraciju odnedavno prevaziđena, stiču se uslovi za pojavu znatno zaokruženijih monografskih interpretacija.

Izvor: Matica srpska