Blog

Društvo jedne partije

Vojislav Savić, Banjaluka

Transformacija partijskog sistema na prostorima bivše Jugoslavije izvršena je prije dvadeset i kusur godina, ali aveti komunističke jednopartijske prošlosti i dalje lutaju našim političkim životom i otežavaju razvoj naše političke kulture; da se ne koristim sad terminima kao što su demokratizacija i ostale obesmišljene floskule. Ja ne želim, svakako, ovdje govoriti o komunizmu generalno, niti o komunistčkoj partiji, nego želim naglasiti kako se u našem političkom životu zadržao komunistički koncept shvatanja politike. Taj koncept politiku vidi i shvata isključivo kao djelatnost koja ne prevazilazi okvire djelovanja same političke partije. i za njega je politika u cjelini interni partijski proces, koji se u samoj partiji i začinje i završava, lišen eksternih društvenih uticaja.  Višepartijski sistem je, sam po sebi, trebao da unese novu dinamiku u našu društvenu i političku stvarnost, da omogući različitim grupama da ostvare svoje interese kroz instituciju parlamenta, da raznim ideologijama ustupi mjesto i omogući ravnopravne uslove za borbu, da omogući civilnu kontrolu vlasti i mnogo štošta. Nažalost, različiti fenomeni danas govore nam da u tome nismo uspjeli, i da je razlika između svih partija koje su se izrodile, ako zanemarimo etnički društveni rascjep u državi, isključivo personalne prirode. Kada je u pitanju reprezentacija interesa i ideološka podloga - sve liče jedna na drugu, bez izuzetka.

Međutim, ono što predstavlja najveći problem, tako mi se bar čini, krije se u našoj političkoj kulturi, odnosno u onom njenom dijelu koji se još uvijek nije oslobodio okova jednopartijskog načina mišljenja. Nijedna politička partija još nije spremna da prizna postojanje drugih partija, i svaka teži da u konačnici ovlada u potpunosti javnim prostorom i društvenim životom - baš kao što je nekada činila Komunistička partija Jugoslavije. Postavimo ovaj problem u kontekst Republike Srpske. Trenutno postoje dva, naizgled nepomirljiva, bloka, od čega jedan čini aktuelna vlast SNSD/DNS/SP, a drugi blok čini opozicija SDS/PDP/NDP. I vlast i opozicija su toliko ogrezli u jednoumlju da ne dozvoljavaju da im se bilo šta prigovori. Kritika naročito teško pada opozicionarima, koji su sebi dali za pravo da jedini oni mogu da kritikuju, i svaka opaska upućena na njihov računa biva shvaćena kao podrška vlastima, što, naravno, nema nikakvog smisla. Sve one koji se na bilo koji način kritički pozabave njima, oni guraju u zagrljaj vladajućim partijama, nazivajući ih ‚‚režimskim sluganima”, ‚‚Dodikovim poslušnicima” i slično, a razlog je jednostavan - oni ne mogu da prihvate realnost u kojoj neko nije član partije, a istovremeno se bavi politikom. Po toj logici, dakle, svi smo u partiji, nebitno kojoj.

Čitav javni život u Republici Srpskoj podređen je ovoj podjeli vlast-opozicija, koja je naročito narasla nakon poslednjih opštih izbora, tako da nijedan fenomen, novost, pojava ili subjekt na političkom horizontu ne može opstati neetiketiran, nezavisno od njegove volje za tim. Jednopartijska (pod)svijest ne dozvoljava nam da se slobodno i nezavisno krećemo javnim životom, nego nam, u skladu sa svojom crno-bijelo filosofijom, odmah nameće okove pripadnosti ovom ili onom bloku. Sve ovo, i još mnogo toga, govori nam da partijska država nije nikakav ekskluzivitet jednopartijskih sistema, naprotiv, ona u višepartizmu dobija svojoj novo lice, i pod krinkom pluralizma partije postaju samo preduzeća za trgovinu političkim uticajem. Odnosno, sve je isto kao prije, samo što sada umjesto jedne partije koja je kontrolisala sve, imamo razne partije koje dobiju na ‚‚korištenje” onaj broj javnih preduzeća i ustanova koji je recipročan broju glasova koji su osvojili na izborima. U čemu je, onda, razlika?

Ali, još gore od partijske države jeste partijski način razmišljanja, koji ne priznaje politiku kao proces u kojem svi učestvujemo, koji partiji podređuje sve segmente društvenog života, i koji, polako ali sigurno, ubija svaku nadu da ćemo jednog dana disciplinovati ljude kojima dajemo toliku vlast. Jednopartijsko razmišljanje ne znači obožavanje samo jedne partije, jer poznato je da političari i članovi mijenjaju partijske dresove svako malo, naprotiv, ono znači obožavanje političke partije kao takve, nebitno kako se ona zvala i za šta se zalagala. Ne biti član partije i baviti se politikom danas predstavlja doslovno antisistemsko djelovanje, i tu ćete sigurno ujediniti sve stranke i navući njihov bijes na sebe. Ko plovi političkim vodama bez zastave, objavio je rat svima.

Autor je operativni urednik Novog Polisa