Agora

Grčka ne bi trebala dopustiti njemačko maltretiranje

Philippe Legrain, Foreign Policy

Ovo se ne odnosi samo na moralni kontekst već i na onaj najaktuelniji, ekonomski. Atina posjeduje mnogo više moći kada se govori o  leveridžu (odnos stope prinosa na sopstveni kapital i ukupna sredstva)  nego što se misli. Od početne pogodbe pedesetih godina između postnacističke Zapadne Njemačke i njenih ratnih žrtava, put evropskih integracija je počivao na konsenzusu. Tako da postoji ogroman pritisak na novoizabranu vladu Grčke koju predvodi pobjednička partija Siriza, da se ponašaju kao „dobri Evropejci“ i izvrše nagodbu u vezi njihovog zahtjeva za pravdanjem duga od strane svojih evropskih partnera- kreditora, odnosno povjerlilaca.

Budimo realni, nema razvijenije ekonomije u kolektivnom sjećanju koja je katastrofalno zloupotrebljavana kao evrozona u posljednjih nekoliko godina. Sedam godina u krizi, ekonomija evrozone je funkcionisala mnogo gore od one u SAD-u, gore od japanske tokom prošle dekade devedesetih godina pa čak i lošije nego tokom tridesetih godina u Evropi. Bruto društveni proizvod je još uvijek za 2 posto niži nego prije dvije godine, a stopa nezaposlenosti se udvostručila. Pozicija politike koja je postavljena od strane vlade Angele Merkel, implementirana od strane Evropske komisije u Briselu, pokazala se katastrofalnom. Nastavljajući sa svojom politikom štednje i smanjenja plata, trpeljivosti prema bankama, ne restruktuiranju duga i prilagođavanje merkantilizmu Njemačke, vodilo je Evropu u dubok jarak. Pokazalo se da lansiranje kvantitativnih olakšica situaciju nije moglo da promijeni nabolje. Tako da izmirenje za „kompromis“ koji pomjera poziciju Angele Merkel bar za milimetar bi bila velika greška. Ta pozicija mora biti izazvana i demontirana. Dok usamljena Grčka vjerovatno neće biti sposobna da promijeni cjelokupnu monetarnu uniju, ipak situacija može djelovati kao katalizator porasta političke reakcije usmjerene protiv stagnacije politike evrozone. Po prvi put proteklih godina, javila se nada da merkelovska „mrtva ruka“ (termin za nepoželjan uticaj koji istrajava) može biti rastavljena.

Neodložno, Grčka može i mora da se spasi. Ostavljena u kandžama evropskih kreditora (povjerilaca), njen oporavak nije baš predodređen u pravcu stvaranja neke obećane zemlje, ali jeste za lakše podnošenje bijede dužničkog ropstva. Prema tome, plan u četiri tačke koje je žustro iznio ministar Janis Varufakis je izuzetno razuman. On podrazumijeva uzastopni primarni suficit- (budžetski suficit isključujući plaćanje kamata) od 1,5  odsto BDP-a. Takođe, neki od rezervnih fondova bi trebali da se koriste za ublažavanje humanitarne krize u Grčkoj. Poražavajuće velik dug koji iznosi više od 175 odsto BDP-a  može biti olakšan zamjenom kredita vlada iz evrozone za manje tegobne obaveze u vidu otplate koja je vezana za rast BDP-a. Posljednje, ali ništa manje važno, Grčka želi iskreno da sprovede ekonomske reforme uz pomoć Evropske organizacije za saradnju i razvoj (OECD)  borbom protiv korumpiranog i klijentelističkog političkog sistema i razbijanja oligarhije koja je ščepala za vrat grčku ekonomiju.

Da je Varufakisov plan možda iznijet od strane nekog investicionog bankara, bio bi prihvaćen kao veoma razuman. Ipak u paralenom univerzumu, u kom živi njemački ministar finansija Volfgang Šojble, ovakvi prijedlozi se vide kao „neodgovorni“: Grčka mora iskrvariti služeći stranim kreditorima u ime evropske solidarnosti. Dok je grčka vlada svakako u pravu, još uvijek postoji strah da će uticaj njemačke vlade preovladati. Grčkoj vladi može ponestati novca, možda već narednog mjeseca. Suočena sa izlaskom grčkih banaka, Evropska centralna banka može odbiti pravo grčke centralne banke da joj obezbijedi hitnu likvidnost koja joj je neophodna kako bi Grčka ekonomski preživjela. U tom slučaju, kompromis ili predaja mogla bi sama da se nametne. Ili možda ne. Uvjerenje da Grčka ima nizak leveridž u njenim pregovorima sa vlastima evrozone nije tačno. Ukoliko se ne postigne dogovor i Grčka bude nelegalno istjerana iz zone evra od strane Berlina i Frankfurta, to će nesumnjivo predstavljati neizvršavanje novčanih obaveza prema evrozoni. Spekulacije se takođe vode oko toga koja država bi sljedeća mogla izaći iz evrozone, a kao prva u redu pojavljuje se Portugal.

Da li Berlin i Frankfurt zaista žele da gurnu Atinu sa ivice? Vrlo teško, jer oslobođena spoljnog duga i sa precijenjenim kursom, Grčka bi bez sumnje mogla ostvariti ekonomski rast jednom kada se politički nered smiri. Uostalom, čak i loše vođena argentinska ekonomija je ostvarila napredak samo poslije godinu dana nakon što je vlada jednostavno odbila da vrati dug . Budući da Atina još uvijek ne želi da napusti evro stvara se i rezervna opcija. Grčka vlada se može susresti sa svojim domaćim novčanim obavezama, poput penzija, izdavanjem IOY-a kojim se može trgovati  (IOY- od fraze „I own you“ – dugujem ti, je obično neki neformalni dokument kojim se priznaje dug) i koji se takođe može koristiti za naplatu poreza gdje se u krajnjem slučaju stvaraju paralelne valute. Taj virtuelni novac može biti korišten i za druge ciljeve, npr. za dokapitalizaciju „siromašnih“ banaka. To bi omogućilo grčkoj vladi da ispuni svoje obaveze prema povjeriocima EU relativno bezbolno, dok bi ujedno ostala u evrozoni.

Institucije evrozone i većina medija smatraju da je vrlo budalasto  za Grčku da se suprotstavlja Njemačkoj. Međutim, ono što bi zaista bilo glupo je odustati od toga. Takva odluka bi mogla samo ostaviti neo-nacističku „Zlatnu zoru“ kao jedinu u tom anti-merkelovskom kampu, što bi vodilo do opasnih političkih predskazanja. Sve dok je grčka vlada voljna da stoji uspravno, kao i većina Grka i Evropljana, može se postići pravedniji dogovor po grčki narod, i uz dosta sreće i po evrozonu.

Izvor: Foreign Policy, preveo Saša Aulić