Kultura

Spasonosni brodovi u oluji savremenog doba

Autor: Violeta Mitrović

Nikola Malović, Jedro nade

Izrazita erudicija, bogata imaginacija i izvanredan smisao za oblikovanje književnih karaktera osnovna su svojstva Malovićevog romana čiji se glavni junak, industrijalac Nikola Smekija, vraća u Perast, grad svojih predaka, kako bi obnovio proizvodnju najatraktivnijeg modnog dezena na svetu. Predočavajući na uzbudljiv i detaljan način pregled istorijskog razvitka Perasta, čija je egzistencija oduvek upućena na more, kao i opise gradskih palata i palacina, krivudavih ulica, vegetacije i mediteranskog ambijenta, ostrva Sv. Đorđe i Gospa od Škrpjela, života plemićkih porodica i sudbina Peraštanki koje, poput Penelope ili Jacinte, neumorno čekaju povratak svojih nautika, autor je oblikovao sliku raskošnog, mirisnog baroknog grada, u tradicijskom smislu, bremenitog prostora kojem se, krajnje ravnopravno sa drugim likovima u delu, može dodeliti status romanesknog junaka.

Nikolina kazivanja o istorijskom životu mornarske majice – o bici kod Trafalgara, primera radi, kada su vojnici obeju strana kao uniforme, po prvi put, nosili mornarski dezen ili o obučavanju 17 pitomaca ruskog cara Petra Velikog u Pomorskoj školi u Perastu – predstavljaju značajan tematski rukavac romana. Majica na plavo-bele pruge ne figurira samo kao vojna uniforma; ona predstavlja modni imperativ i jedinicu stila, opštu pojavu u jeku turističke sezone, ali i obeležje avanturističkog životnog principa mornara čija telesna lepota i privlačnost aktiviraju i seksualnu konotaciju ovog odevnog predmeta. Priča o sudbini grčkih monaha ikonoljubaca u periodu ikonoborstva, kao i misao o jeftinoj radnoj snazi na poljima pamuka u Kini, otkrivaju da mornarska majica podjednako funkcioniše kao simbol mučeništva.

Upravo insistiranjem na sagledavanju istorijskog razvoja Perasta i mornarskog dezena, kao i apostrofiranjem misli glavnog junaka o tome da povratak u prošlost, na mesto gde su obitavali njegovi preci, zapravo znači polazak ka vlastitoj budućnosti, autor na ubedljiv način ističe neophodnost istorijskog pamćenja i čuvanja običaja. Time ne samo da se opravdava moto knjige, refleksija doživotnog admirala bokeljske mornarice Miloša Miloševića, da je „naša perspektiva u našoj retrospektivi“, nego se ovim postulatom istovremeno sugeriše značenjski preliv naslova knjige: jedro nade, taj prvi spasonosni brod civilizacije, prepoznaje se u poznavanju prošlosti i svesti o važnosti očuvanja kontinuiteta.

Teza da je barokni duh, svojim manirom prenaglašavanja, potencijalno prisutan u svakom dobu, našem naročito, jedna je od ključnih misli romana. Slika savremenog doba u Jedru nade otuda ne samo da apostrofira preterivanje i težnju za umnožavanjem materijalnih dobara, nego i pojavu nedokučivih, zakulisanih radnji i simulakruma. Nema slučajnosti u tome što glavni junak, čitajući Umberta Eka, podvlači upravo one refleksije u štivu Italijana koje kazuju o atomizovanosti sveta, gomilanju ljudskih grehova i čovečanstvu nagnutom nad ivicom ponora. Prividi i infernalne scene nižu se u pripovednom tkanju: ugovor o nezavisnosti Perasta, u kojeg su građani slepo verovali, ostvaren je zapravo kao ugovor o međuzavisnosti budući da su Ujedinjene zemlje, težeći da uklone svaki oblik suverenosti država, dopuštale samo ograničen identitet. Demokratija, kakvu moćnici proklamuju, prećutkuje i izobličava istinu, mediji prenose samo eufemističke fraze, ratovi bukte, a beznadežno naivni turisti, oduševljeni kruzerom čiji je inventar skuplji od celokupnog nasleđa Perasta, neumorno škljocaju aparatima nezainteresovani za hemijski genocid kojeg džetovi, u skladu sa interesnim profitom farmaceutskih giganata i kompanija koje se bave GMO inženjeringom, vrše nad prirodnim resursima Perasta. Utisak o psihičkoj aberaciji sveta upotpunjen je pomenom Google Arm-a, aplikacije koja prenosi aktuelnosti sa svetskih ratnih žarišta, te moćnici imaju uvid u aktivnosti svakog čipovanog vojnika, a roditelji direktan prenos poslednje epizode života svoje dece. Spoznaja o nepravdama, bolestima i ratovima i njome prouzrokovano osećanje svetskog bola, pokreću junakovu čežnju za utočištem navodeći ga na misao da u olujnoj atmosferi savremenog sveta postoji još jedan spasonosni brod, oličen u zagr-ljaju voljene žene, iščekivanju deteta koje raste u njenoj utrobi, u ukusu vina, mirisu lovorovog ulja, rascvetalim mimozama, lepotama Turskog rta... u svim povlašćenim životnim trenucima koje Google ne uspeva da sačuva i zabeleži.

Nikola Malović, Jedro nade, Laguna, Beograd 2014 - LINK