Dosije

Mišljenje

Kako otkupiti istoriju?

Predrag Živković, Nikšić

Da bi se opravdao zadani temat i posredujuća opservacija koja prevalizilazi uskolokalizovane oblasti razmatranja, ovaj zapis svoju potvrdu temelji na tumčenju onoga što je poslednjih decenija okupiralo društvenu stvarnost. Naravno, riječ je o postmodernizmu kao istorijskom stanju društva, koji je vremenom prerastao u „nešto“, što se smatra hranilištem savremenog pojedinca i njegove svakodnevice. Premda i ovo zapažanje postaje anahrono, jer se uveliko govori i o post-postmoderni kao krajnjoj poroti čovjekovog postojanja, ipak će skriveni tematski okvir ovog rada biti geopolitika postmoderne, koja se smatra nadolazećom i ustaljenom teorijom međunarodnih odnosa. Prateći ovu nit, nazire se pitanje, da li postoji sakralno-geografska simbolika koja odvajkada razdvaja civilizacije, čineći ih tako središtima zasićenosti sopstvenom metafizikom, i udaljavajući ih od (ne)očekivanog pra-susreta? Da li se danas  u jeku postmoderne farsičnosti i uveliko odomaćene distopije, može govoriti o nekim alternativnim stadijumima razvoja, koji se ne smatraju vidom ideološkog diktata Zapada?

Na osnovu izloženih premisa, kritičko preispitivanje ovih postavki, dovodi nas do saznanja i onih područja koja govore o problematici imperijalizma, imperije, neokolonijalizma i već pomenute geopolitike postmoderne.Svjedoci smo, da projekti zapadne civilizacije pridobijaju svoje pristalice u svakom kutku planete iliti eufemistički nazvane kompradore. Ovo razmatranje, naizgled poprima karakter teorijskog uopštavanja, ipak u daljoj razradi, dobiće legitimitet kadrosti da odstupi od utabanih staza planetarnog defetizma i otvori krug novim „misterijama“ tumačenja savremenog postmodernističkog diskursa. Jasno je, da ovaj ogled teži, da prikaže epohalnu paradigmu – (post)postmodernu pokroviteljem neoliberalnog kapitalizma i globalizacije, koji se kao neoborivi postulati zapadne hemisfere nameću i onim društvima koja ne pripadaju tom epistemskom dometu, a takva doktrina će im naizgled pomoći, da dođu do otrožnjenja. Da pojednostavimo, u zaleđu takve idološke matrice, egzistiraju oni narativi koji su anticipirali osamostaljenje samo jedne e(g)zoterijske tajne koja će se ovaplotiti u kategorijalnim porivima današnjih hegemona. 

Kako otkupiti istoriju? Pitanje koje se ovim putem nameće, predstavlja fundamentalnu potragu čovjeka za svojim usredištenjem kao i njegov prestup i protivljenje svemu što se smatra modelom postmodernog totalitarizma. S razlogom naglašavamo postmoderni totalitarizam, jer preovlađujuća epoha ima impuls totalitarne svijesti, te su tako, ne samo autor ovog rukopisa već i potencijalni čitaoci i kritičari, pozvani da daju svoj doprinos u tumačenju ideološke slojevitosti (post)postmodernizma. Prisjetimo se, da F. Džejmson takođe ne prepoznaje nevinost postmodernizma, i smatra ga novim vidom ispoljavanja kapitalističkih arhetipova. Kazano u odbranu izrečenog, koje podupire i tezu o degradaciji postmodernog identiteta, Džejmsonova oglašavanja se smatraju vjerodostojnijim objašnjenjem sugerisane problematike. Postmodernizam je postao uniformisan obrazac življenja. Zahvaljujući tehnološkom kodiranju, svoj potencijal je izrazio u beskrupuloznom brisanju čovjekove tradicije, kao i svega onogo, što se smatralo njegovim idejnim hranilištem.

Kao što ćemo vidjeti u daljoj komunikaciji s ovim autorom, postmodernizam je srastao s referencom kulturne ogoljenosti. „Međutim, u vezi sa postmodernim revoltom protiv svega toga valja podjednako naglasiti kako njegove vlastite upadljive odlike-od opskurnosti i seksualno eksplicitnog materijala do psihološke prljavštine i otvorenih izraza socijalnog i političkog prkosa, koji premašuje sve što se moglo zamisliti i u najekstremnijim momentima visokog modernizma-više nikoga ne skandalizuju, te ne samo da su prihvaćene s najvećim spokojstvom, nego i same postaju institucionalizovane i spajaju se s oficijelnom kulturom zapadnog društva... Ipak, ovo je tačka na kojoj moramo podsetiti čitaoca na ono očigledno; na to da je čitava ta globalna, a ipak američka postmoderna kultura, unutrašnji i spoljašnji izraz celog novog talasa američke vojne i ekonomske dominacije širom sveta: u tom smislu, kao i kroz klasnu istoriju, poleđinu kulture grade krv, tortura, smrt i strava.“[1]

Koliko god pokušavali da proniknemo u orbitu međunarodnih žarišta, potrebno je, prije preuzimanja odgovornosti za eksplikativni stav, zapitati se, da li se sa postmodernizmom amnestira kolektivno nesvjesno čovječanstva? Otuda, nije slučajan izbor ovog temata, koji traži odgovor od globalnog nadziratelja, kako otkupiti ono što je čovjeku nasilno oduzeto, brišući na taj način njegovo simboličko postojanje. S druge strane, taj isti hegemon, uvodi savremenog čovjeka u inicijaciju buđenja i služenja ideologiji konzumerizma[2], čineći ga uvjerljivim poslušnikom otkrivanja nove arheologije znanja – tehnološke svijesti, tako da se čovjekov datum rođenja vezuje za utisnuti žig koji je dobio od njegovog ekploatatora. Nagovještena u preludijumu rada, geopolitika postmoderne se tumači i objašnjava pomoću skrivenog simboličkog spektra, koji se u nekim civilizacijama pasivno a negdje aktivno usvajao.Dakle, svjesno preuzimajući rizik u analizi sakralne geografije, zapis nosi ovlašćenje da, ne u ime naučne proročnosti ili nekog teorijskog monizma govori, već prije svega, da izbjegne govorne mane postmodernizma, koji se ogradio od mitoloških narativa.

A šta je ponudio? Naprosto, strast ka jednom imaginarijumu koji parališe čovjekovu mogućnost osvješćenja, držeći ga tako u stanje spokojnog i revnosnog nadničara u poretku globalnog simulakruma. Socijalno upotrebljiva građa, a ujedno i saglasnost sa iznesenim stanovištem, primjetna je kod Željka Simića, koji u analizi (post)postmoderne, koristi Jungovu recenziju Džojsovog Uliksa, kako bi opisao i pripremio stručnu i širu čitalačku javnost sa „manirima“ ove epohe.: „U stvari, Jungova recenzija Džojsovog Uliksa najbolje je nagovestila postmodernistički paroksizam: Uliks je hladan, distanciran posmatrač koji vrvež trivijalnih čulnih događanja u koje je uključen posmatra iz perspektive omnipotentnog subjekta. Još jedna, i nipošto ne manje važna promena sastoji se u redukciji ritma kruženja: lišen spoljnih zahvata i iskušenja, opkoljen uniformisanim predstavama, postmoderni pojedinac prebiva u krajnje suženom (jednodnevnom) temporalnom krugu potrebnom da bi upoznao za njega žestoko osiromašenu raznovrsnost aficiranja neopipljive identitetske osovine.“[3]

Pažljiv čitalac će se zapitati, da li je potrebno i, zbog čega je neophodno ovo stilsko predstavljanje postmodernizma, da bi se spoznala geopolitika postmoderne. Odgovor raspolaže sijasetom argumentacije, koja se može smatrati i putokazom u razmatranju naznačene problematike. Završavajući ogledne fragmente o geopolitici postmoderne, koji su početi u prvim zapisima autora, kredo ovog rada će se vezati i odnositi na studiju Aleksandra Dugina Misterije Evroazije, te stoga, i ova analiza imaće karakter ne samo prikaza, već i ukaza na ona „usamljena mjesta“ koja se izostavljaju u današnjim razmatranjima civilizacija Kopna i Mora. Tekst u prvi plan ističe ranjivost doktrina ovdašnjih pristalica zapadnog imperija, koji u potpunosti negiraju mogućnost sagledavanja alternativnih opcija razvoja. Ostavljajući prostor i kritički nastrojenim misliocima, da s pravom iskažu svoj egzaltirani i pomodni stav u mantri - pa zar postoji nešto što može parirati zapadnoj hemisferi, te neprohodne staze mišljenja i usijanu intelektulanu pozornicu, iznenađuje saznanje da današnji sukob Istoka i Zapada (što je za drugi pol nezamislivo),  opterećuje i zaoštrava nešto više, sem uključenosti onih sadržaja koji u prvi plan ističu značaj i preporuke golog interesa oličenog u petrodolarskom umu.

Demonstrativno najavljujući studiju Misterije Evroazije, autor ovog djela, istaknuti ruski sociolog, filozof i politikolog Aleksandar Geljevič Dugin, po svemu sudeći, ostavio je dubok trag u istoriji ideja, bar kada je u pitanju zrelost filozofije evroazijstva, oličene u sakralnoj geografiji. Osobenost njegovog pristupa, ogleda se u potpunoj posvećenosti proučavanju tradicije, arhetipova, koji su gravitirali u orbiti evroazijskog prostora. Riječ je, prije svega, o priznavanju mitoloških sistema onih imperija, koje su se zadržavale na tlu Evroazije. Na taj način se negira ona fiksirajuća i diletanstka ideja, da je ovaj prostor isključivo vezan samo za Rusiju i njene istorijske faze razvoja. Ono što je za nas bitno, jeste pobuđenost ideje da se bar razmisli, ako ne i odbaci polipno tkivo već domicilne matrice atlantizma, i generiše novi pogled na svijet koji će se opisati u nastavku. Oslobođena ezoterijskih tajni, Amerika će se u svezku ovog autora, predstaviti kao zemlja utrnulog i atrofiranog simbolizma, jer je isti pretvoren u finansijsku panoramu.

Prateći idejne niti Rene Genona, Dugin će iznijeti jednu zanimljivu analizu koja opisuje simbol američkog dolara. „U svom izvornom obliku, dve vertikalne linije predstavljale su dva 'Heraklova stuba' koji su se po tradiciji nalazili na krajnjem Zapadu, iza Gibraltarskog moreuza. Slovo 'S' u obliku petlje predstavljalo je u početku grafički simbol gesla: 'nec plus ultra', ili doslovno, 'nema dalje'. Oba simbola obeležavala su krajnji zapad, granicu  sakralne humane geografije iza koje su se nalazili neljudski svetovi. Taj simbol granice koji je upozoravao da se ne sme ići dalje od Gibraltara pretvorio se, paradoksalno, u finasisjki amblem Amerike, zemlje smeštene iza granice, upravo tamo gde se ne sme ići, tamo gde nam grafička oznaka na prototipu dolara kategorički zabranjuje da se uputimo. U tome se ogleda 'onostrani' simbolički karakter Amerike, kao otelotvorenja geopolitičkih načela, zabranjenih ljudskoj civilizaciji.“ [4].  Dugin na ovaj način detektuje i filozofsko i političko zavještanje Amerike, koja se nije lišila utopističkih ideja i otvoren je i podložna za ateističke i profane pasije.

Njegova kritika ne zaobilazi ni ruski boljševizam, koji je poput američkog proroštva načela Kraja istorije i duhovnog poreporoda Zlatnog doba, smjestio, kako on kaže „u vremenski period prije samog Kraja Istorije.“[5] A sličnost ova dva kontinenta je više nego zanimljiva iz razloga što: 'kontinent Amerika' takođe sadrži demonsku crvenu komponentu 'kontinetna Rusije', što su uočili mnogi istraživači, istoričari i politikilozozi. Tako, recimo, Žan Mari Dominik je u oktobru 1970. pisao u časopisu Espri: 'SAD su najveća komunistička sila na svetu.' Zaista, i utopizam, i eshatologizam, i parodija religioznosti, u oba slučaja su zapanjujuće međusobno slični, mada su SAD i nedavno srušeni SSSR zvanično bili ideološki neprijatelji.“[6] Navedeni fragmenti, uvod su u jedan mit, koji će Amerika ostvarivati u geopolitičkom i eshatološkom zanosu i uvjerenju Novog Izrailja.

Stoga, nije slučajna simbolika Sjedinjenih Država, koje prema konspirološkim teorijama imaju isključivo masonska obilježja. To se potvrđuje sledećim uvidom: „bela zvezda petokraka, simbol 'Adama u raju' (opet ista rajska tema), i zarubljena piramida čiji je vrh odvojen od osnove prstenom od 13 zvezda, što simbolizuje 13 plemena Izrailjevih (pleme Jošuino često se simbolično predstavlja kao dvostruko pleme Jefremovo i Manasijino, što daje 13 umesto 12 plemena, po doktrini masonske aritmologije). Zarubljena piramida ima prilično negativno simboličko značenje: predstavlja hijerarhiju lišenu svakog sakralnog vrha, svog sakralnog centra... Tako, zarubljena piramida sadrži u sebi ideju nepotpune inicijacije, njene nedovoljnosti i prekida. Govoreći ritualnim masonskim jezikom, to se može tumačiti kroz 'Male Misterije'.“[7] Stvorena od protestanstkih sekti (Sjedinjene Države), i ustrojena protestantskim načelom -  dispenzacijalizmom, koji se odnosio na hrišćane-anglosaksonce, koji će se suočiti sa zlim dusima koji naseljavaju prostor Rusije, zapadni imperij će tako prvi put ovu „vulgarizovanu teoriju“ primjeniti za vrijeme Krimskog rata, da bi se kasnije ona transformisala u nuklearni dispenzacijalizam.

Dugin će zaključiti da: „Sile, skupine, svetonazori i državne formacije koje se ukupno nazivaju 'Zapadom' i koje su posle pobede u 'hladnom ratu' jedini gospodari sveta, iza fasade 'liberalizma' ispovedaju skladnu eshatološku bogoslovsku doktrinu u kojoj se događaji svetske istorije, tehnološki progres, međunarodni odnosi, društveni procesi i tako dalje, tumače u apokaliptičnoj perspektivi... Biblijsko pominjanje apokaliptičnih 'kneževa Roša, Mešeha i Fuvala' tumači se kao nedvossmisleno ukazivanje na Rusiju – Roš (Rusija), Mešeh (Moskva), Fuval (drevni naziv Skitije). Drugim rečima, rusofobija Zapada, a naročito SAD, uopšte ne prosističe iz farisejske brige o 'žrtvama totalitarizma' ili o famoznim 'ljudskim pravima'. Tu se radi o doslednoj i doktrinirano 'opravdanoj' demonizaciji istočnoevropske civilizacije u svim njenim aspektima – istorijskom, kulturnom, bogoslovskom, geopolitičkom, etičkom, socijalnom, ekonomskom i tako dalje.[8]“

Sugerisana polja u ovom rukopisu, imala su namjeru da pokažu na dublji sloj postmodernističkog diskursa, a u okviru njega i geopolitičkog. Izvjesno je, da se čovjek ove duhovne hemisfere mora zapitati kom polu se prikloniti. Da li će poput apostate napustiti svoja religiozna uvjerenja i prikloniti se onoj civilizaciji koja na njega gleda kao na duhovnog kaskadera, koji nije vičan da postane ravnopravan član – glumac - nove zajednice i novog društva (i drži ga u stanje vječite gladi za niskim porivima i strastima, koje plasira zapadni centar), ili će u stanju očajanja, kada se iscrpe izvori koji tvore životni falsifikat, poput bludnog sina, ipak se vratiti onom polu koji ga je inaugurisa bićem kadrim da spozna ezoterijske tajne, i tako neće ostati recipijent mamonističkih ponuda. To je možda i testimentirana odgovornost svih nas, kako bismo postali pastiri bivstvovanja!

Autor je doktorand sociologije na Filozofskom fakultetu u Nikšiću

[1] Jameson  Frederic, Postmodernizam u kasnom kapitalizmu,  KIZ „Art Press“, Beograd,  1995, str. 14-15.

[2] Shvaćene, ne samo kao pošasti potrošačkog društva, već kao polipi koji urastaju u svakog pojedinca, čineći ga tako obnovljenim resursom njegovog postojanja.

[3] SimićŽeljko, Uliks i post – postmoderne / filozofija egzistencije nestajućeg subjekta, Prosveta, Beograd, 2012, str. XIII

[4] Dugin Aleksandar, Misterije Evroazije, Logos, Beograd, 2008. Str. 116-117.

[5] Dugin Aleksandar, Misterije Evroazije, nav. izdanje, str. 120.

[6] Dugin Aleksandar, Misterije Evroazije, nav. izdanje, str. 120.

[7] Dugin Aleksandar, Misterije Evroazije, nav. izdanje, str. 122.

[8] Dugin Aleksandar, Misterije Evroazije, nav. izdanje, str. 138.