Memento

Odlazak Žarka Vidovića

Goran Radenković

18. maja 2016. g. prestalo je da kuca plemenito srce našeg najvećeg istoričara civilizacije i filosofa bogoslovlja,  profesora  Žarka Vidovića.

Žarko Vidović je rođen 1921. godine u Bosni u Tešnju kod Doboja. U obe Jugoslavije (one pre 1941. i one posle 1945. godine) živeo je i školovao se u četiri grada : Sarajevu, Novom Sadu, Zagrebu i Beogradu. Od 1939. do 1941. godine studirao je u Sarajevu, Novom Sadu, Zagrebu i Beogradu. Od 1939. do aprilskog rata 1941. g. studirao je u Zagrebu: prva tri semestra - medicinu, a u četvrtom semestru prešao je na filosofiju.

Po raspadu Kraljevine Jugoslavije i formiranje NDH bio je uhapšen u Sarajevu 6. oktobra 1941. godine. Iz Sarajevskog zatvora u jednom od transporta nalazio se i Sveti velikomučenik Vukašin Mandraka, koga je Žarko poznavao i izuzetno voleo. Pruga uskog koloseka iz Sarajeva odvezla ih je do Slavonskog Broda, pa onda u ustaški konc-logor Jasenovac (od 8. do 17. maja 1942. godine), odakle su ga specijalne SS divizije nacističke Nemačke prebacile najpre u logor u Nemačkoj, a potom i u radni logor u Osenu, Norveška. U toj stravičnoj civilizaciji logora, gledajući česta samoubistva logoraša koji su skakali na električnu ogradu ne videvši smisao života,  Žarko je našao smisao života u osećaju Boga u svom srcu, a o tom preobražaju je retko govorio.

Iz logora u Norveškoj pobegao je 1943. godine u Švedsku, gde su begunci iz Norveške, Finske i Nemačke bili primani s velikom brigom švedske države. Tu je dobio status stipendiste Kraljevine i kralja Švedske, što mu je omogućilo da do 1945. godine studira na Univerzitetu u Upsali. Po povratku u Otadžbinu, 1945. godine, osumnjičen kao ratni stipendista švedskog kralja, bio je uhapšen od strane komunističkih vlasti. U nekolikim zatvorima bio je zatočen do decembra 1947. godine, kada je pušten na slobodu pošto mu nije utvrđena nikakva krivica. Više puta prekidane studije - zbog rata, zatočeništva u nacističkim logorima i komunističkim zatvorima - nastavio je na Beogradskom univerzitetu 1948,  a završio ih je 1952. godine. Studirao najpre filosofiju (grupa za istoriju filosofije), a onda i istoriju umetnosti.

Po završetku studija diplomirao je na Katedri za filosofiju i na Katedri za istoriju umetnosti pod rukovodstom profesora Svetozara Radojčića (Svetozar Radojčić je uspeo, po rečima Žarka Vidovića, da organizuje veliku izložbu srednjovekovnog srpskog slikarstva koju je otvorio lično Šarl De Gol i koja je zadivila Albera Kamija i Merloa Pontija; ta izložba je učinila više od celokupne diplomatske aktivnosti svih političara do dana današnjeg). Kao istoričar civilizacije uvideo je da su političari najštetniji element moderne istorije.

Po završetku studija (diplomirao je na Katedri za filosofiju i na Katedri za istoriju umetnosti) zaposlio se u Sarajevu, gde je od februara 1953. godine radio kao univerzitetski asistent - predavač pri Katedri za istoriju umetnosti i civilizacije. Doktorsku tezu Meštrović i savremeni sukob skulptura sa arhitektom predao je u Beogradu maja 1955. godine, a odbranio je na Filosofskom fakultetu Beogradskog univerziteta 1958. godine. Do 1961. godine predavao je na Sarajevskom univerzitetu kao docent i vanredni profesor. Zbog političkih pritisaka, 1961. godine bio je prinuđen da napusti Sarajevski univerzitet i da se preseli u Zagreb, gde je na Sveučilištu kao redovni profesor predavao istoriju civilizacije.

Zbog javno izraženog otpora agresivnom nastupanju hrvatskog  nacionalizma i širenju srbofobije,  godine 1967. otpušten je sa Sveučilišta i prognan iz Zagreba. Još u Zagrebu napisao je tekst za Književne novine da je Centralni komitet sedište razbijanja Jugoslavije, i to je objavio tadašnji urednik Momo Kapor. Josip Broz je za to saznao i rekao da se ne reaguje na tu izjavu, pa je Žarko tvrdio da je tek tad shvatio koliko je ta ideja o razbijanju Jugoslavije, koju je delio sa svojim prijateljem Brankom Ćopićem, ustvari, opasna. Preselio se u Beograd 1969. godine i pisao različite književne kritike i impresije o slikarstvu, posebno o slikarstvu Jovana Bijelića. Zaposlio se kasnije u Institutu za književnost i umetnost, gde je radio do 1986. godine.

Od značajnijih dela pomenućemo samo neka: Meštrović i savremeni sukob sa arhitektom, Sarajevo 1960; Ogledi o duhovnom iskustvu, Sfairos, Beograd 1989; Njegoš i Kosovski zavjet u novom vjeku, Filip Višnjić, Beograd 1989; Srbiju u Jugoslaviji i Evropi, Svetosavska književna zajednica, Beograd 1944; Tragedija i Liturgija, Esej o duhovnoj sudbini Evrope, Vizantijsko ogledalo, Niš 1948; Liturgijska tajna Svetog Pisma, Gutenbergova galaksija, Beograd 2002; I vera je  umetnost, Zavod za unapređenje obrazovanja i vaspitanja, Beograd 2008; Istorija i Vera, priredio i divan esej napisao pravoslavni publicista Matej Arsenijević (Zavod za unapređenje obrazovanja i vaspitanja, Beograd 2008). Mnoge radove je štampao u naučnim zbornicima, tematskim izdanjima grupâ autora, antologijskim izborima, nacionalnim hrestomatijama.

Žarko Vidović je grčku tragediju smatrao najvećim ostvarenjem ljudskog duha, i kao i Blez Paskal otkrivenje je pretpostavljao prometejskim naporima ljudskog duha da otkriju smisao ljudske egzistencije. Ta veza je isto toliko čvrsta i očigledna, koliko i neispitana. U Njegoševoj ,,Luči mikrokozma ” poetske vizije se mogu tumačiti samo terminima platonske duhovnosti i platonski mislećeg hrišćanstva. Bez takvog pristupa svi dosadašnji pokušaji prikaza i tumačenja Njegoševe ,,Luče mikrokozma” predstavljaju ne samo promašaj, već i neka gruba izopačenja Njegoševe duhovnosti. Ali onda nastaje i pitanje: Otkud Njegošu platonizam; otkud ako ni najviše, unirezitetsko obrazovanje ne otvara čoveku ni dan-danas pristup i vidike prema platonizmu? Profesor Žarko Vidović je u samom početku bio predavač na Bogoslovskom fakultetu Svetog Vasilija Ostroškog u Foči, Takođe, prof. Žarko je predavao istoriju umetnosti na Akademiji SPC za umetnosti i konservaciju.

Ugasio se sa poslednjim pogledom nad našom stvarnošću život našeg najvećeg istoričara civilizacije, profesora Žarka Vidovića. Ovog nosioca ordena Svetog Save za životno delo o našem najvećem srpskom bardu, Njegošu, krasi, pre svega, jednostavnost, otvorenost, hrišćanska spontanost i iskrenost po kome su ga svi prijatelji poznavali. Uvek je imao nostalgiju za Bogom koji ga je svojim čudesnim promislom i vodio kroz ovaj svet, i za svojima, suprugom Olgom i sinom koga je tragično izgubio. Neka ga pomene Gospod u Carstvu Svome i neka mu podari venac slave koji On daruje bogopodobnima! Sa Žarkom Vidovićem izgubili smo jednog velikog čoveka dijaloga istine sa našom fluidnom stvarnošću u kojoj je on uspešno nalazio jezik simbola koji nas je preko Liturgije vodio ka Carstvu nebeskom preobražavajući tvar u Novo Nebo i Novu Zemlju.

Opelo će služiti Mitropolit crnogorsko-primorski g. Amfilohije 20. maja 2016. godine u crkvi Svetog Nikole na Novom groblju u Beogradu sa početkom u 12 časova.

 

Izvor: spc.rs