Memento

Stvaraoci Srbije- Miša Anastasijević

Milena Kostić, RTS

"Kapetan Miša spada u red velikih srpskih dobrotvora. Na listi njihovoj on je nosilac. Da nije ništa drugo dao svojoj otadžbini, sama zgrada koju je 1863. poklonio za Univerzitet, obezbeđuje mu titulu najvećeg srpskog dobrotvora", objavile su Beogradske opštinske novine 1. decembra 1939. godine.

Kapetan Miša Anastasijević rođen je u Poreču na Dunavu 1803, a preminuo u Bukureštu 1885. godine. Poreč je bio izuzetno pogodan za trgovinu, njegovi stanovnici poznati kao vešti lađari, međutim, Mišina porodica se bavila zemljoradnjom i sitnom trgovinom, te mu je ostalo neznatno nasledstvo kada je sa samo tri godine ostao bez oca i majke. O njemu se starala pomajka Milja, sa kojom je za vreme Prvog srpskog ustanka, 1805. godine, prebegao u Austriju. Miša i Milja se 1806. vraćaju u Poreč nakon što je oslobođen od Turaka, a zajedno sa njima dolazi i trgovac Stojan Matrošlija, sa kojim zajedno kreću da se bave trgovinom. Nakon Stojanove smrti, Miša i Milja 1813. ponovo beže u Austriju zbog teške situacije sa Turcima, ali se ubrzo vraćaju nakon stvaranja uslova za povratak izbeglica. Miša je izvesno vreme radio kao učitelj, a onda i pisar, pa zatim i kao trgovački pomoćnik.

Nakon Drugog srpskog ustanka, Poreč postaje deo Beogradskog pašaluka i stvaraju se mnogo povoljniji i sigurniji uslovi za trgovinu. Od 1817. do 1822. Miša je radio kao đumrugdžija na skeli Dobrovačkoj, gde je upoznao viđene ljude i trgovce toga doba. Odlučio je da se bavi trgovinom, a koliko je bio uspešan govori i činjenica da je na kraju prve godine zaradio 6.000 groša, što ga je svrstalo među najbogatije ljude u državi. Nakon ženidbe sa Hristinom 1825, počeo je da sarađuje sa knezom Milošem i da se bavi trgovinom stoke, kasnije i trgovinom solju, što je znatno uvećalo njegovo bogatstvo. Knez Miloš je 1833. Mišu Anastasijevića imenovao za dunavskog kapetana, čime mu je otvorio vrata diplomatije i međunarodnog sudstva.

U Beogradskim opštinskim novinama iz 1939. navodi se da je kapetan Miša Anastasijević bio "veliki džentlmen, davao je svima i svakome. Sirotinja je u njemu imala velikog zaštitnika. Njegova pomoć se sastojala u punim šakama dukata. Davao je, a nije želeo da se to zna". Pomagao je ondašnjim piscima da objave knjige, a svojim prijateljima, pa čak i trgovcima, opraštao dugove. Bio je doživotni predsednik Čitališta i Građanske kasine, koje bi bez njegove novčane pomoći propale. Davao je dobrovoljne priloge za Narodno pozorište, crkve, škole. Naročito mu je bilo stalo da pomogne prosveti jer je smatrao da je to jedini način da se srpski narod uzdigne i opstane.

Godina 1863. bila je jedna od najznačajnijih za srpsku prosvetu jer su tada započele velike reforme najviše srpske škole, a one su umnogome osnažene velikim darom Miše Anastasijevića. Naime, on je te godine državi poklonio svoju kuću na tadašnjoj Velikoj pijaci kako bi se u njoj smestile obrazovne institucije, a pre svega Velika škola, koja je tada osnovana. Ovu palatu prethodno je bio namenio svom zetu Đorđu Karađorđeviću, koga je želeo da postavi na presto, međutim, Svetoandrejska skupština je odlučila da vrati Obrenovića.

O ovom značajnom poklonu, prepiskama pre i posle darivanja, stečenom bogatstvu i mnogim detaljima iz porodičnog i poslovnog života kapetana Miše Anastasijevića može se saznati u kolekciji digitalizovanih novina Univerzitetske bibliotke "Svetozar Marković". Da je kapetan Miša zasluženo svrstan među najveće stvaraoce Srbije potvrđuje i citat iz Prosvetnog glasnika od 15. februara 1885. godine: "Istorija, koja prikuplja imena zaslužnih ljudi i dobrotvora čovečanskih, uzeće i ime Miše Anastasijevića da sačuva potomstvu za ugled i poštovanje, jer on je dostojan da bude jedno i da mu se odaje drugo, jer je on 'ljubio svoj narod i školu mu načinio'."

 

Izvor: RTS