Kultura
Obrenovići u muzeju
Milena Kulić, Novi Sad
Kataloška publikacija Obrenovići u muzejskim i drugim zbirkama Srbije, u izdanju Muzeja rudničko-takovskog kraja iz Gornjeg Milanovca, muzeološki evidentira i arhivistički obrađuje podatke o vladarskoj porodici Obrenović. Sabiranje i tumačenje zaostavštine najmlađe vladarske porodice u nas, rezultat je naučnog skupa, održanog u Gornjem Milanovcu 2012. godine. Dragocenim uvidom u građu o dinastiji Obrenović, autori ove petotomne publikacije, pokazali su da su dokumenti i predmeti pohranjeni u najznačajnijim domaćim ustanovama kulture neprocenjiv izvor za istraživače društvenih i humanističkih nauka.
U temeljnom popisu kataloških muzeoloških jedinica, autori su opisali predmete i dokumente iz zbirki, navodeći istovremeno i podatke kao što su godina, mesto i način izrade, ime autora, radionice, ateljea ili fabrike gde je predmet nastao, vrstu materijala od kog je napravljen, njegove dimenzije i pojedinosti, kao i datum kada je stigao u muzejsku, galerijsku i manastirsku zbirku. Znalački odabrana građa omogućava da se sagleda muzejsko, arhivsko i bibliotečko nasleđe, većim delom predstavljajući eksponate znamenite srpske dinastije smeštene u srpskim i inostranim ustanovama i privatnim zbirkama i kolekcijama.
Višestrukim ukazivanjem na značaj vladarske kuće Obrenović, njene istorijske uloge i značaja, autori dostižu nova naučna saznanja i dopuštaju čitaocima da prodru u kompleksnu muzeološku praksu. Više desetina kvalitetnih članaka prati iscrpna ilustrativna građa, mnoštvo fotografija, obimna naučna aparatura i spisak literature. Kustosi, profesori i arhivski stručnjaci predstavili su obim i značaj zbirki, posebno opisujući eksponate koji se direktno, na različite načine, odnose na članove dinastije Obrenović.
U okviru kataloški obrađenog materijala nalaze se komadi odeće, nameštaj, primerci nakita, ulja na platnu, crteži, ilustracije, oružje, luksuzno posuđe, oleografije, litografije, fotografije, razglednice, knjige, pisma, depeše, ukazi, znamenja i serije kovanog novca. U sklopu muzeološke ekfraze ove publikacije, istorijski kontekst biva kolažnim postupkom integrisan sa vizuelnim reprezentima, poštujući dokumentarnost, postulate naučnosti kritičke istoriografije i posebnosti muzeološke prakse. Interesantna građa temelji se na zaostavštini dinastije Obrenović iz više muzeja, galerija, arhiva i manastira (Istorijski muzej Srbije, Istorijski arhiv Beograda, Galerija Matice srpske, Zavičajni muzej Jagodina, Narodni muzej Kraljevo, Muzej Vojvodine, manastir Krušedol, Narodni muzej Niš, Narodni muzej Zrenjanin, Vojni muzej, Muzej grada Beograda, Narodni muzej u Beogradu, Muzej primenjene umetnosti, Narodni muzej u Čačku, Muzej rudničko-takovskog kraja, manastir Vraćevšnica, Dom Jevrema Grujića, Muzej u Beloj Crkvi, Istorijski arhiv Šumadija, Muzej srpske pravoslavne crkve u Beogradu, Biblioteka grada Beograda, Muzej Krajine Negotin, privatna kolekcija Jevđević, fond Branka Stojanovića, Nacionalna galerija Ljubljana, manastir Rakovica, kolekcija Srđana Stojančeva). Pored pisama, koja ilustruju raznovrsne aspekte javnog i privatnog života vladarske porodice, u ovim knjigama nalazimo pouzdane i precizne podatke o reorganizaciji državne strukture i uobličavanju moderne pravne države. Pored svega navedenog, možemo zaključiti da – iako tematski raznovrsna građa – svojom strukturom i temeljnim uobličavanjem, ova publikacija predstavlja uspešnu revitalizaciju umetničkih i istorijskih artefakata dinastije Obrenović.
Muzeološkim pristupom urednici ovih knjiga, Aleksandar Marušić i Ana Bolović, istražuju i raritetnim ilustracijama prezentuju do sada nepoznate fragmente istorije porodice Obrenović, fokusirajući se na ona pokretna dobra koja su u sprezi sa pojedinim umetničkim, društvenim i istorijski važnim trenucima srpske prošlosti. Muzejska građa selektovana je po vrsti predmeta, otvarajući zbirke muzeja širom Srbije, istovremeno se koristeći muzeološkim i istorijskim načelima selekcije i analize.
Jedan od primarnih zadataka muzejske prakse jeste interpretacija muzealija kroz izložbenu aktivnost. Muzejska izložba, kao i kataloški oblik izložbe, nije puko prikazivanje predmeta – činjenje nečeg vidljivim – već svojevrsna sinteza sveukupnih znanja o prikazanom predmetu, jer ona, prikazujući nešto, ujedno tumači, objašnjava i podučava. Samim tim, muzeološka interpretacija dinastije Obrenović ne sastoji se samo od puke percepcije predmeta, već se gradi u interakciji sa složenim materijalom i čitavim kontekstom i realitetom na koji predmeti upućuju. U tome se ogleda komunikacijska uloga muzejske prakse i još jedna dimenzija muzealnosti izloženih svedočanstava materijalne kulture.
Publikovanje ovakvih knjiga, kada je o istraživanjima dinastije Obrenović reč, podseća da se nije mogao podići lepši spomenik niti naći kvalitetniji način popularizacije, kao i permanentnog (pod)sećanja na portrete vladara. Ove knjige su podsticajne i sa stanovišta budućih preispitivanja dinastije Obrenović i njenom mestu u istoriji srpskog naroda, što čini strukturu ove priče i dalje otvorenom.
Autor teksta je urednik časopisa KULT.
