Kultura

Fado - muzika čežnje i čekanja

Tatjana Cvejić, RTS

Kada se pomene fado, većina mlađe publike prvo pomisli na Marizu, čuvenu portugalsku pevačicu, koja danas širi slavu ovog muzičkog žanra širom sveta. Međutim, fado je nastao vekovima ranije, inspirisan tegobnim životom portugalskog naroda, njegovim svakodnevnim brigama, ali i uvođenjem afričkih ritmova i portugalske poezije u muziku.

Reč fado potiče od latinskog fatum, sa značenjem „sudbina". Ova muzika ponikla je iz trubadurskih balada, izražavajući čežnju i čekanje bližnjih da se vrate sa dugih plovidbi u doba velikih otkrića, ali i pod uticajem afro-brazilskog lunduma ‒ muzike i plesa roblja iz Južne Amerike. Središnji pojam fada je saudade kojim se izražava složeno osećanje tuge, čežnje i melanholije. Prvobitno vezan za siromašnije delove grada, krajem 19. veka fado ulazi i u kuće bogataša i aristokratije, gde gitaru najčešće zamenjuje klavir. Fado izvodi ženski ili muški pevač, obično uz pratnju klasične gitare i portugalske gitare sa dvanaest žica, ponekad i sa specijalnom bas-gitarom, saksofonom ili čak celim orkestrom.

Postoje dva stila ovog muzičkog žanra: jedan je vezan za Lisabon, a drugi za grad Koimbru. Prvi je nastao u u siromašnom lisabonskom delu grada, Alfami, gde su pored Portugalaca živeli Španci, Brazilci i Afrikanci sa svojim muzičkim tradicijama. Mešavina tih raznih muzičkih uticaja dovela je do stvaranja fada. Oko 1830. godine Marija Severa, pevačica iz kafana Alfame, znatno je doprinela popularizaciji fada. U tužne tonove fada unosila je osobene improvizacije, a tamna marama koju je nosila dok je pevala ‒ postala je uobičajeni detalj i kod kasnijih pevačica. Drugi stil fada razvio se krajem 19. veka u univerzitetskom gradu Koimbri. Za razliku od lisabonskog, on je bio muzika viših klasa. Još jedna razlika jeste u tome da su ga, s obzirom na to da je nastao u dokolici među studentima i profesorima, pevali najčešće muškarci, a tekstovi su uključivali i književnu tradiciju. I dok je lisabonski fado odisao tugom i melanholijom, pesme iz Koimbre donosile su nadu i vedriji pogled na svet.

Za međunarodnu popularnost fada posle Drugog svetskog rata zaslužna je čuvena Amalija Rodrigez, poznata i kao „kraljica fada". Poredili su je sa divama poput Ele Ficdžerald i Edit Pjaf. Ona je u fado unela portugalsku poeziju: od srednjovekovnih balada, preko stihova najčuvenijeg portugalskog pesnika Luisa de Kamoisa, do velikih modernih poeta. Njena klasična crna haljina prekrivena šalom, prirodnost, sugestivnost u nastupu i, pre svega, jedinstven, moćan glas ‒ učinili su je simbolom fada.

Godine 2011. ovaj muzički žanr Unesko je uvrstio u svetsku nematerijalnu baštinu.

 

Izvor: RTS

 

(Ukoliko želite da se uključite u AKCIJU 500 x 500 i skromnim prilogom pomognete Novi  Polis posetite sledeći link)