Blog
(Ne)kategorizovana svijest
Radoje Femić, Nikšić
Usled drastičnih društvenih promjena, odnos prema radu preoblikovan je od potpune kolektivne apoteoze do upadljivog nipodaštavanja. Ipak, tekovina udarništva, iako je munjevitom brzinom iščezla iz isto tako iščezavajuće privrede, preživjela je u oblasti u kojoj se to ne bi nikako očekivalo. Riječ je o domenu naučnog stvaralaštva. Današnji Alija Sirotanović bi, saglasno novoproklamovanim imperativima karijerne naučne uspješnosti, s domaćih evro-novčanica mogao svog titulara da posmatra jedino zaogrnut popisom vlastite kategorizovane bibliografije, pri čijem dnu bi se nalazio istaknut rekordni saldo stvaralačke radinosti, koji bi imao motivišući karakter.
Ovim ili nekim sličnim rješenjem formalizovala bi se groznica kategorizacije, u kojoj obitava pretežan dio akademskog podmlatka, koji svoje krhko mjestašce u (ne)monopolizovanoj naučnoj infrastrukturi utvrđuje prethodno sabirajući isplativost istraživačkog pregnuća. Naročito se nepriličnost ovog sportskog entuzijazma ogleda u prostoru društvene humanistike, u kojoj su raspre o kalibru časopisa poodavno potisnule nužnu diskusiju o sadržaju objavljenog. Navedena pojava bi se dala razumjeti ako se u vidu imaspektar takozvanih egzaktnih nauka, čiji istraživački fundament nalaže empirijsko istraživanje, koje je moguće, pa i poželjno kvantifikovati.
Idilično izgledaju vremena u kojima je naučna produktivnost predstavljala rezultantu dugog i sistematičnog iščitavanja i istraživanja, nadahnutog istinskom naučnom radoznalošću, a ne torturom forme, koja je mnoge upućenije talente već usmjerila prema korporativnom, umjesto prema naučnom karijernom razvoju. Nekritička primjena šablona na korpus disciplina koje proučavaju umjetnost, znači prevashodno birokratizaciju materije koja jenastala upravo prenebregavajući konvenciju, rutinu i predvidljivost kreacije. Stav društvene, i, nažalost, značajnog dijela akademske javnosti, da bavljenje određenim disciplinama, kakve su, recimo, jezik i književnost, ne predstavlja doprinos unapređenju tržišta rada, stvorilo je latentnu inferiornost istraživača, koja seže do osjećaja nedefinisane krivice. Proklamovanim ishodima učenja, nimalo slučajno je zaobiđena prepoznatljiva riječ – znanje, dok se učestalo koriste relativizujući sinonimi, poput vještina i kompetencija. Jer, ako za skupljanje bibliografskih poena nije potrebno znanje, već vještine i kompetencije, onda ovaj posao ima blagotvoran učinak, budući da se na taj načinkompenzuje inicijalna neugodnost što se uopšte piše o tvorevinama duha. Drugim riječima, ako mladim humanistima ništa drugo nije srodno s kolegama bitno drugačijih afiniteta, referentna tačka spajanja može biti upravo jurnjava za bodovima. Kategorizacija ovakvog učinka ima svoje političko-ideološko utemeljenje, jer je politički benigno skupljati poene, ali je krajnje subverzino biti u nepopularnoj misiji podsjećanja na vrijednost sopstvene kulture.
Eksplicitno potcjenjivanje društvenih i umjetničkih, u odnosu na prirodne i tehničke discipline, predstavlja podrazumijevani idejni ambijent koji je izrodio zahtjev da se naučna kredibilnost, izražena pozamašnim brojem poena, potvrđuje bibliografskom inicijacijom na Science Citation Index (SCI) listu, koja je opštevažeći high level naučne zrelosti. Ultimativni zahtjev za posjedovanje objavljenog rada u časopisima ovog tipa najelegantniji je način da se mladom istraživaču, usmjerenom ka izučavanju nacionalne filologije, nemušto poruči da je ostao zarobljen u prošlosti, s kojom je nepovratno iščezla drskost bavljenja nacionalnom baštinom. SCI je, prema tome, kreativna šifra globalizacije, koja je, kako se zna, nemilosrdna i agresivna. I naravno – zapadnocentrična. SCI je formula ignorisanja cijelih kulturnih modela, kakav je, na primjer, slovenski, i podrazumijeva se – srpski. SCI je eliminatoran i neopoziv. SCI je ideal naučne industrije, koji će biti ostvaren tek kad svi na istom metajeziku budu isto mislili, govorili i pisali. Postupak bodovanja i rangiranja će tako biti znatno efikasniji, jer će ljubomorno čuvanu autonomiju naučnika suspendovati naučni najamnici, kojima nije kategorizovana samo bibliografija, nego i svijest koja to aminuje.
Pasivizovani iscrpljujućom pseudonaučnom atletikom, istraživači će biti onemogućeni da svoja specijalizovana znanja funkcionalizuju na korist šire zajednice, budući da izlaska iz začaranog kruga u kome neprestano nedostaje bar još neki poen, nema. Ukoliko je, međutim, snaga profesionalnog izbora vitalna toliko da je ravna životnom opredjeljenju, stasavajući naučnici nisu u beznadežnoj situaciji. Njihov odnos prema banalizaciji nauke trebalo bi da bude dostojanstven, sličan onom koji je svojevremeno Borislav Mihajlović Mihiz demonstrirao, kada je gospodstvenost Beogradskog univerziteta unižena vulgarnošću socrealističkih dogmi. Mihiz je tada, naime, ovu deformaciju univerzitetskog miljea sanirao ciničnom opaskom da takvu diplomu treba steći upravo zato da bi se steklo pravo na prezir. Danas neslavne socrealističke udarnike gotovo niko ne pamti. Međutim, Mihizov doprinos našoj kulturi nije samjerljiv nikakvim bodovima. Dosezanje tog istinskog aršina jedini je odgovor na ovu prividnu dilemu.
(Autor je asistent na Filološkom fakultetu u Nikšiću)
