Blog

Podsetnik na javnu, okovanu viziju

Portret Milana Dedinca Jovana Bijelića

Uroš Ristanović, Beograd

..I pevam da mi dan ovaj ne ode u priviđenja

Milan Dedinac – Noć duža od snova

Sada je ponoć i petnaesti minut. Nema muzike, samo noć, vetar i poneka kap kiše; i biće dobro natopljene na vreme preorane poljane.

Veze naših slikara sa književnicima logične su, kao što su logične veze bilo kojih radnika čija se delatnost prožima, i uopšte, kao što su jasne veze dve biljke u jednoj bašti. Već predstavljeni Portret Miloša Crnjanskog Save Šumanovića  pokazao je da su te veze katkad na daleko višem nivou, i da se do takvih saznanja može doći iz pažljivog posmatranja znakova na koje nas samo platno upućuje. Slučaj nije drugačiji ni sa portretom Milana Dedinca, kojeg je u ulju ovekovečio Jovan Bijelić.

Slika prikazuje pesnika u sedećem položaju, blago oslonjenog na desnu ruku u kojoj drži svitak (verovatno rukopis pesama). Reč je o, koliko me sećanje na izložbu Beograd Jovana Bijelića (Galerija SANU, decembar 2014) služi, jednom velikom formatu zagasitih boja (svedenih, jedva pet)  i oštrih poteza četkom. Ponečemu, a možda i po većini stvari, ta slika je nalik na pomenuti portret Crnjanskog. A veze, jer se ta reč nameće povodom pisanja, između Bijelića, Petra Dobrovića, Živorada Nastasijevića, Šumanovića, u manjoj ili većoj meri su očigledne; ne samo u okvirima zajedničkih umetničkih nastojanja (poput onih iz grupe Oblik), već i u životnim i sudbinskim razmerama.

Veći deo portreta zauzima telo pesnika - gotovo dve trećine platna ispunjeno je zgrčenim, i u naporu da sebe održi stabilnim, trupom. Veštiji aritmetičari i posmatrači bi, uz zamišljenu rešetku zlatnog preseka, jasno uočili da je centralni deo ovog portreta smešten u predeo Dedinčevog lica, tačnije, linije ukrštanja upiru upravo na usne naslikanog. Reč je o svojevrsnoj implicitnoj simbolici i najavi, budući da je portret nastao iste godine kada je i objavljena Dedinčeva prva knjiga pesama (Javna ptica, antipoema iz 1926. godine). Centralni deo portreta čini pesnikova glava, primetno spuštena ka grudima. Upravo takav položaj glave doprinosi isticanju Dedinčevog pogleda, koji upravljen direktno u posmatrača paradoksalno donosi mističnost i nedorečenost, ali i odsečnost i sigurnost. Dok je desno oko pesnika u fokusu, levo je vešto sakriveno u izostanku svetla, ali se i njegovo prisustvo oseća i daje svojevrsan kontrast i ravnotežu. Figura koja sedi na Bijelićevom platnu bliska je onom akvarelu u viziji Marka Ristića, koji se Dedinca iz bliske 1923. seća kako hrli napred, suh kao Gandi, izmožden, bolestan, preko svog bledila potamneo od sunca, ispečen, i, mnogo više još no spolja, iznutra izgoreo od radioaktivnog zračenja onog nervalovskog Crnog Sunca...*

Namera ne postoji. Ako je i ima, ona nije književna, svakako nije umetnička, a naposletku, nije ni originalna. Ima nečega što vraća platna u sećanje, nečeg jačeg od starog prijateljstva, i tu, možda, leži podstrek. Ostalo je novembar.

 

*Navodi prema bledozelenoj knjizi Milana Dedinca, Poziv na putovanje, Prosveta : Beograd 1965.